Terug naar bewonersparticipatie
De DeMensplek
Iedereen krijgt vroeg of laat te maken met dementie. Terwijl het leven van en met mensen met dementie zoveel moois voort kan brengen, voelen we vooral de angst, de schaamte, het isolement, de belemmeringen, de regels en de instanties en de onontkoombare machteloosheid. Vanuit de goedbedoelde zorg om de veiligheid en de rust van de mens met dementie, vanuit het gebrek aan menskracht in de instituties en de overdaad aan protocollen, vergeten we alleen nog wel eens dat het bij de dementie gaat om contact maken in het hier en nu. In dit initiatief wil een groep mantelzorgers en zorgprofessionals samen met een collectief van jonge kunstenaars een ‘plek’ ontwikkelen die dat moois voorop kan stellen.
De DeMensplek is een participatief burginitiatief met betrekking tot wonen en zorg voor mensen met dementie, bestaande uit: mantelzorgers, zorgprofessionals, het Makerscollectief van kunstenaars, lectoraat Image in Context aan de Hanzehogeschool; Anke Coumans. Verbonden aan de DeMensplek zijn daarnaast onderzoeker Renee Schuffelers en ontwerper Ingrid Schuffelers. Het initiatief is op dit moment gekoppeld aan het Blauwborgje (Dignis) in Groningen. De sessies of bijeenkomsten worden gefaciliteerd door het Makerscollectief van de kunstenaars Femke Seele, Asa Scholma en Jedidja Smalbil.
Midden 2021 begon het initiatief met het onderzoeken van de 'plek' waar eerder naar werd verwezen. Dit hebben we de DeMensplek genoemd. Hoe willen wij wonen? Wat hebben we zelf gezien en ervaren dat toch echt anders kan (en eigenlijk moet). Hoe ontwerp je dat samen, vanuit verschillende invalshoeken? Vanuit expertise werken we samen naar een ander toekomstbeeld voor mensen met dementie en hun omgeving. De DeMensplek is een Toukomst project waarbij kunstenaars, onderzoekers, mantelzorger een zorgprofessionals opzoek gaan naar een wereld van dementie zonder labels.
Makerscollectief en het boek - als visiestuk
Het Makerscollectief bestaat uit 3 verschillende makers c.q. kunstenaars. Asa Scholma: ontwerper en zorgcoach. Jedidja Smalbil: fotograaf, filmmaker en creatief producent en Femke Seele: podcastmaker en docent. Als collectief ontwerpen zij de ontmoetingen met de groep ‘zorgers’ en gebruiken hun artistieke attitude in een sociale omgeving. Het collectief ontwerpt en legt vast. We documenteerden de sessies en het gedachtengoed en hebben dit in de eerste fase van de DeMensplek verwerkt tot een boek. Als collectief word er samen met de groep gewerkt aan beeld en tekst, de participanten zijn hierin leidend. In het boek zitten de tekeningen van Willemijn Rog, die portretten optekende van de ontmoetingen. Het boek functioneert als een talkingpiece op tafel als er gesproken wordt over leven en wonen met dementie, en werpt nieuwe vragen en gesprekken op. Als collectief zien we dit boek als een groeiend boek, iets wat zich verder ontwikkeld en waar we nieuwe hoofdstukken kunnen inpassen of aan toe kunnen voegen.
Ontmoetingen eerste fase
Deze eerste fase van de DeMensplek bestond uit meerdere bijeenkomsten, liever gezegd: ontmoetingen.
Eerste ontmoeting, Kernwaarden.
September 2021, Floreshuis Groningen.
Opstarten van de DeMensplek. Wat willen we? Wat beweegt ons?
Kernwoorden ontmoeting: Bewegings - ruimte - vrijheid en openheid. Samenlevingsvorm in balans. Ruimte, groen, meer groeien, diversiteit. Binnenplek & buitenplek. Sociale controle, aandacht en openheid. Zichtbaarheid, normaliseren in plaats van hospitaliseren. Risico's nemen of voorkomen? Diagnoses? Barrières?
Tweede ontmoeting, Brieven aan de Demensplek.
November 2021, Academie Minerva Groningen.
We schrijven een brief over de Demens(plek). Een brief die je vanuit jezelf kan schrijven, vanuit de toekomst of vanuit iemand anders. Een brief waarin er tijd en ruimte is om uit te spreken wát die Demensplek zou kunnen zijn, hoe is deze optimaal te omschrijven? De brief mag gericht worden aan (bijvoorbeeld) de gemeente, aan mij, de toekomst, aan Blauwborgje, aan dementie over 30 jaar, aan de Demensplek zelf of aan iets of iemand waaraan je de brief liever zou schrijven.
Deze brief mag een ansichtkaart zijn, een recept van kernwoorden, een meer traditionele brief, geluidsopname, etc. Binnen deze brief ben ik nieuwsgierig naar (bijvoorbeeld) de omschrijving van een ideale plek, het materiaal gebruik van het gebouw. Kleuren? Vormen? 45 minuten lang schreven we gezamenlijk in stilte een brief aan de DeMensplek. Wat terug kwam in veel van de brieven, was de wens naar een open en persoonlijke omgeving. In een eigen bubbel oud te mogen worden. Het beeld van nog lang een individu te kunnen blijven, en niet kopje onder te gaan in een groot - en log - zorgsysteem. (Zie begeleidend beeldmateriaal)
Derde ontmoeting, hardheid - zachtheid binnen de zorg.
Januari 2022, Academie Minerva Groningen.
In de derde bijeenkomst hebben we gezocht naar hard- en zachtheid binnen de zorg. (Zie begeleidend beeldmateriaal uit boek.) Beeldend onderzoek door plaatsing zacht materiaal (kussen) en haard materiaal (oranje pion) op locaties in verzorginstehuis Blauwborgje (Dignis) Groningen. Beeldmateriaal gemaakt door participatief ontwerper Asa Scholma, Ricky van Duren (vrijwilliger Blauwborgje, mantelzorger in initiatief en agogisch medewerker Yvonne Wiegmink.
Als collectief hebben we met de groep omschreven van harde of zachte maatregelen aan de hand van zelf meegebrachte objecten. Een pakje sigaretten per dag roken op je oude dag, mag dat? Rondjes fietsen, wanneer stoppen we daarmee en voor wie? Is een chip handig? Wat zijn voorbarige veiligheidsregels, en voor wie nemen we die? Wie is dan de eigenaar van de keuzes? Wat is die veiligheid en tot hoever zetten we dat in?
Deze zelf meegebrachte materialen variëren van kwasten, mondharmonica’s, chips, jaren 70-behang tot een likeurtje. Elk object symboliseert datgene dat de participant graag weer wil zien in of de DeMensplek, of in de zorg algemeen. Meer kunst, meer muziek, technologie ondersteunend aan de zorg maar een grotere vrijheid voor een bewoner, meer thuis-zijn of huiselijkheid, meer persoonlijke vrijheid.
Vierde ontmoeting, visueel maken van de DeMensplek.
Hoe maak je zo’n huis nou meer een thuis? Ik herinner me een gesprek met een leidinggevende in een verzorgingstehuis die zei; mensen komen hier wel wonen, maar echt thuis wordt het nooit. Hoe dragen we daar nu aan bij? Hoe maak je zo’n huis nou meer een thuis? Het Makerscollectief maakte met de deelnemers een maquette, vanwege Corona via ZOOM. Deze maquette wordt live gebouwd door het Makerscollectief maar ontworpen door de groep. Hoe ontwerp je samen de DeMensplek? Als jij een architect was, op welke wijze zou jij het gebouw inrichten?
Al bouwend verschoof het hoofdgebouw steeds meer naar het midden van het dorp. Daaromheen schoven de zorgers kleine huisjes voor bewoners, huizen voor zorgers, zorgbehoevenden en andere inwoners. Een moestuin ontstond, een logeerhuis, café. Hoe leef je samen op zo’n plek? Hoe lang kan iets zo normaal mogelijk blijven? Wat is de vrijheid van de bewoner? De DeMensplek. Een plek die nooit af is, altijd doorontwikkeld. Een veranderende plek waarbij rekening gehouden wordt met de vraag van haar inwoners. Geen vast programma, variété! Ruimte voor individualiteit, flexibele ruimtes. Ruimte voor hobby’s, Een fontein (is dat veilig? Staat die veiligheid voorop?) Waar liggen de grenzen van zo’n plek? Is het een open of gesloten plek? Hoe strict is die lijn?
Vijfde ontmoeting, collectief ontwerpen van het DeMensplek- boek.
Mail februari 2022.
Het is een poos terug dat we elkaar ontmoet hebben. Inmiddels zijn we aan de hand van al het verzamelde beeldmateriaal een boek aan het maken. Graag ontmoeten we jullie op 2 maart 19.00 om de conceptversie van het boek te bespreken, en we vinden het leuk om samen met jullie samen te ontwerpen. (Opmerkingen, adviezen etc etc ) We verwachten heb boek eind maart af te hebben. We vragen jullie om alvast over het volgende na te denken: Wat wil je absoluut terug zien, lezen of voelen bij het bekijken van het boek over en voor de DeMensplek?
Zo Willen Wij Wonen bijeenkomst
Mail juli 2022.
Iets moois wat ik graag met jullie wil delen: afgelopen mei zijn Willemijn en ik naar een bijeenkomst van 'Zo Willen Wij Wonen' geweest, in Wedde. Binnen deze groep zitten diverse zorgorganisaties die zich bezighouden met nieuwe manieren van wonen en leven voor ouderen. 'Zelfstandig, maar wel in een woonomgeving waar geborgenheid, veiligheid en ontmoeten centraal staat.' De DeMensplek is hier ook onderdeel van. We hebben daar het DeMensplek-boek gepresenteerd en daar lang over gesproken met de aanwezigen. Het DeMensplek-boek zorgde hier voor een open gesprek, en werd een visiestuk genoemd. Tijdens deze bijeenkomst werd er gezegd dat het fijn was om het over deze wezenlijke dingen te hebben, en dat we daar vaak veel te weinig tijd voornemen.
Ontmoetingen tweede fase
Deze tweede fase van de DeMensplek is opgestart in september 2022, en werkt toe naar een breder publiek met meer in- en output. We werken toe naar een openbaar, sociaal actief project waarin het toegankelijk is voor de nieuwe bezoeker om aan te schuiven, in gesprek te gaan en bij te dragen aan de DeMensplek.
Mail september 2022.
Wat nou, als we de DeMensplek mee naar buiten nemen. We hebben een boek, een groep, input, contacten, beeldmateriaal, gespreksstof en een sterke wil om hier mee verder te gaan. Stel je voor! We openen een pop-up winkel in de Herestraat of omliggende straten, voor een week of 3. Ergens in de eerste helft volgend jaar. Een winkel als een soort wissel loket, om gedachten uit te wisselen, meer mensen te spreken, wellicht bijeenkomsten, lezingen. Hoe bouwen we nou samen die DeMensplek? Hoe trekken we erop uit, delen we wat we maken en hoe laten we het verder groeien? Het doel is om meer in- en output te hebben van (en voor) de DeMensplek, en zo samen een grote 'olievlek' te worden.
Om dus die bestaande olievlek te laten groeien, sneeuwbal, inktvlek, trekken we als groep naar buiten. Vanuit de mantelzorgers en verzorgers is behoefte om groter te werken, naar buiten te gaan en zichtbare stappen te ondernemen. Met het boek naar het bestuur van een zorginstelling? Het schrijven van een manifest? Wat als we een ‘dementie-winkel’ kunnen starten met z’n allen? Een wisselloket om verhalen, ideeën, oproepen uit te wisselen met elkaar.